ریواس؛ مواد تشکیل دهنده و ویتامین ها

ریواس با نام علمی Rheum rhabarbarum و نام انگلیسی Rhubarb، دارای طبع سرد و خشک بوده و غنی از فیبر و ویتامین C، پروتئین، قند، کربو هیدرات، کلسیم، ویتامین های A و B سدیم و پتاسیم می باشد.

در ۱۰۰ گرم ریواس مواد و ویتامین های زیر وجود دارد:
انرژی ۲۱ کیلو کالری
کربو هیدرات ها ۴/۵۴ گرم
قند ۱/۱ گرم
فیبر غذایی ۱/۸ گرم
چربی ۰/۳ گرم
پروتئین ۰/۸ گرم
ویتامین ب۱ (تیامین) ۰/۰۲ میلی گرم
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) ۰/۰۳ میلی گرم
ویتامین ب۳ (نیاسین) ۰/۳ میلی گرم
ویتامین ب۵ (پانتوتنیک اسید) ۰/۰۸۵ میلی گرم
ویتامین ب۶ ۰/۰۲۴ میلی گرم
کولین ۶/۱ میلی گرم
ویتامین ث ۸ میلی گرم
ویتامین ای ۰/۰۲۷ میلی گرم
ویتامین کا ۲۹/۳ میکروگرم
کلسیم ۸۶ میلی گرم
آهن ۰/۲۲ میلی گرم
منیزیم ۱۲ میلی گرم
منگنز ۰/۱۹۶ میلی گرم
فسفر ۱۴ میلی گرم
پتاسیم ۲۸۸ میلی گرم
سدیم ۴ میلی گرم
روی ۰/۱ میلی گرم

فواید و خواص ریواس

پیشگیری از ایجاد ترومبوز
مواد مغذی و ویتامین های موجود در ریواس، مانع بروز ترومبوز در رگ ها می شود. ترومبوز تشکیل شدن لخته خونی در پا است که در صورت درمان نشدن، به ریه ها آسیب جدی می رساند.

تقویت بینایی و سلامت چشم
برای تقویت بینایی، نصف استكان آب ریواس بخورید. لوتئین موجود در آن برای پوست و چشم مفید است. همچنین مصرف ریواس پس از جراحی‌های چشم و یا موارد ابتلا به کاتاراکت یا آب‌ مروارید می‌تواند در تسریع بهبود چشم کمک‌ کننده باشد.

مبارزه با یبوست
اگر به یبوست مبتلا هستید، بهتر است هفته‌ای دو تا سه بار ریواس مصرف کنید. ریواس، ملین و مسهل است و عصاره آن را به عنوان داروی ضد یبوست خصوصا برای كودكان مصرف می‌كنند.

پیشگیری از سرطان و پیری
علت رنگ قرمز ریواس، آنتی اکسیدان هایی است که در آن وجود دارد. این آنتی اکسیدان ها مانع بروز بیماری می شود. ریواس ویتامین C بالایی دارد و به ترمیم زخم‌ها کمک می‌کند. بنابراین پس از عمل جراحی و یا سوختگی و هرگونه آسیب وارده به پوست و بافت‌های بدن بهتر است از ریواس کمک بگیرید.

کاهش وزن
فیبر و پتاسیم موجود در ریواس سوخت و ساز بدن را بالا می برد و در نتیجه باعث کاهش وزن می شود. همچنین میزان کربوهیدرات این گیاه بسیار پایین است. بنابراین برای افرادی که قصد کاهش وزن دارند، مفید است.

تقویت اعصاب
ریواس تقویت كننده اعصاب می‎باشد. كسانی كه وسواس دارند از ریواس یا شربت ریواس استفاده كنند، مخصوصاً رب ریواس. چون رب آن برطرف كننده وحشت و بیماری‎های عصبی است. ریواس خستگی و خماری را برطرف می‎كند.

مبارزه با چربی خون
در عصاره برگ کنگر ماده‌ای به نام سینارین وجود دارد که باعث کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید خون می‌شود، بنابراین مصرف کنگر در افراد دچار چربی خون بسیار مفید است.

تنظیم فند خون
ریواس در تحریک ترشح انسولین از لوزالمعده موثر است و می‌تواند به تنظیم قند خون در بیماران دیابتی کمک کند. به‌علاوه ریواس فیبر بالایی دارد و می‌تواند در تنظیم قند و چربی خون موثر باشد هم‌چنین فیبر بالا و انرژی اندک ریواس می‌تواند بدون دریافت کالری اضافی احساس سیری ایجاد کرده و به کاهش وزن کمک کند.
كسانی كه بیماری قند دارند دم‎كرده برگ ریواس مفید است.

سلامت دستگاه گوارش
ریواس تأثیر بسیار خوبی بر دستگاه گوارش دارد چرا که ترشحات اسیدی معده را تنظیم کرده و با تحریک ترشح نمک‌های صفراوی، در هضم و جذب چربی‌ها موثر است. بنابراین افرادی که به ناراحتی روده و سوء جذب چربی دچار هستند جهت تأمین ویتامین‌های محلول در چربی و بهبود هضم و جذب چربی‌های مفید غذایی می‌توانند از ریواس کمک بگیرند.
كمپوت ریواس به هر معده‌ای می‌سازد و حتی بچه‌ها هم می‌توانند آن را هضم كنند. این گیاه باعث تقویت معده، روده و كبد شده و تنظیم‌ كننده ترشحات و حركات معده نیز هست. ضمنا نفخ شكم را برطرف نموده و رطوبت زیاد معده را رفع می‌كند.
شربت ریواس شادی‎بخش، مقوی معده و روده‎ها می‎باشد.
كسانی كه می‎خواهند كبدشان را پاك كنند، قبل از غذا ریواس بخورند. ریواس و آب آن در درمان یرقان به کار می‌رود که بهتر است آب ریواس در ترکیب با آب هویج، کرفس، خیار و سیب مصرف شود.
برای درمان درد، ناراحتی و ترشی، گاز و نفخ معده ۱۵ گرم پودر ریشه ریواس در ۳۰۰ سی‎سی آب جوش به مدّت ۲۰ دقیقه دم‎كرده و قبل از غذا یك استكان بنوشید.
ریواس برطرف كننده صفرا است.

درمان کم خونی و بی اشتهایی
ریواس و آب آن در درمان بی‌اشتهایی به کار می‌رود که بهتر است آب ریواس در ترکیب با آب هویج، کرفس، خیار و سیب مصرف شود.
نوشیدن شربت ریواس برای درمان كم‌خونی و بی‌اشتهایی، به دلیل وجود مقداری آهن مناسب بوده و تقویت‌كننده خوبی است. حتی برای تقویت و بر طرف كردن ضعف بیماران مناسب است.
برای درمان كم‎خونی، ریشه خشك ریواس را كوبیده، كمی همراه غذا بخورید. یا این كه از شربت آن استفاده كنید. ریواس خون را تصفیه می کند.

تعدیل فشار خون
ریواس حاوی مقدار زیادی کلسیم و پتاسیم است. بنابراین می‌تواند به‌خوبی فشارخون را تعدیل کرده و به تنظیم آن کمک کند.
ریواس سرشار از انواع ترکیبات آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند در پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی موثر باشد.

خواص ریواس برای سلامت و زیبایی پوست
لوسیون ریواس برطرف کننده جوش و لک:
ریواس رنده شده را با آب لیمو مخلوط نمایید و این لوسیون را به پوست خود بمالید. این لوسیون موجب از بین رفتن جوش و لک می شود.
ماسک ریواس برای برطرف کردن جوشهای چرکى:
پودر گل ریواس را با یک قاشق ماست مخلوط کنید و هفته اى سه بار روى پوست صورت بمالید.
برای رفع پريدگی رنگ صورت آب ريواس، آب هويج (زردك) و آب سيب سرخ را به نسبت مساوی با هم مخلوط نمایید و اين نوشيدنی را بنوشید.

سایر خواص ریواس
مصرف منظم عصاره ریواس، علایم گر گرفتگی را از بین می برد.
ویتامین k در ریواس به لخته شدن خون به هنگام آسیب دیدن کمک می کند.
خوردن مقدار کم آن قبل از وعده اصلی غذایی، اشتها را زیاد می کند.
ریواس عفونت روده ای را برطرف می کند و واکنش های بیماری های خود ایمنی را کاهش می دهد.
برای درمان آبله، پیوره و درمان دندان، ساقه ریواس را بجوشانید و به‎صورت ضماد گذاشته و همچنین خود ریواس را بجوید.
خوردن ریواس برای پایین آوردن تب موثر است. در این گونه موارد می توان ۱۰۰ گرم از آب ریواس یا رب ریواس را میل کرد.
ریواس صفرا و دل به هم خوردگی را رفع می کند و برای حصبه و اسهال گرم صفراوی مفید است.
ریواس، مقوی قلب و اعصاب بوده و برای درمان بواسیر مفید است.
دمبرگ ریواس که بخش قابل استفاده آن است، دارای مقداری اسیدهای آلی مانند اسید مالیک است که برای رفع تشنگی و آسان کردن هضم غذا سودمند است.
در طب سنتی ریواس برای دفع بعضی از باکتریهای مضر استفاده می‌شود. كمپوت و مربای ریواس، خنك، ملین و ضد انگل و کرم کش است.

مصارف غیر دارویی ریواس
ریواس به علت خاصیت اسیدی، برای پاک کردن ظروفی که آثار سوختگی مواد غذایی در آنها به جای مانده باشد، مورد استفاده قرار می گیرد.
افرادی که موی آن ها قهوه ای کم رنگ است، با استفاده از ریشه ی این گیاه می توانند به رنگ موی طلایی دست یابند. برای روشن شدن مو ۵۰ گرم ریواس را در یك لیتر آب به مدت ۳۰ دقیقه بجوشانید سپس صاف كنید موها را چندین بار خیس كنید.
برگ های ریواس را می توان به عنوان حشره کش موثر برای دفع حشرات به کار برد.
ریواس با طعم منحصر به فرد خود، در بیشتر دسرها و شیرینی ها استفاده می شود. تا پیش از سده ی ۱۸ کاربردی در پخت غذا نداشت. اگر ساقه های ریواس به طور خام مصرف شود، به شدت ترش خواهد بود. به طور معمول آن را با شکر یا عسل می پزند و یا در کیک ها مورد استفاده واقع می شود.

خواص ریشه ریواس

برای استفاده دارویی از ریشه ریواس، آن را خشك كرده و به‎صورت پودر درآورده و در موارد ذیل می‎توان از آن استفاده كرد:
كم كننده شهوت است.
برای بازشدن عادت ماهانه مناسب است.
زیادی صفرا را کاهش داده و گرفتگی كیسه صفرا را باز می‎كند.
از گرفتگی طحال و امعاد جلوگیری می‎كند.
بادشكن است.
درد رحم را تسكین می‎دهد.
برای درمان یرقان مفید است.
اسهال خونی را درمان می‎كند.
گرد ریشه ریواس را با لعاب به دانه به‎صورت حب درآورده زیر زبان گذاشته زیادی صفرا با سرفه‎های كهنه را درمان می‎كند.
از تركیب فوق جهت درد شقیقه و سرگیجه می‎توان استفاده كرد.
برای درمان سیاتیك ، ضعف و درد مفاصل، ۳۰ گرم ریشه ریواس ، ۳۰ گرم پرسیاوشان در یك لیتر آب جوشانده روزی ۳ استكان میل شود.
كسانی كه می‎خواهند اعتیادشان را ترك كنند دارچین و ریشه ریواس به مقدار مساوی مخلوط كرده روزی ۲ گرم به مدت ۷ روز بخورند.
برای استحكام استخوان‎ها ریشه ریواس را در روغن كنجد و یا با عرق مرزه جوشانده سپس ماساژ دهید.
برای بیماری برص ریشه ریواس را به‎صورت پودر درآورده با عسل مخلوط نموده و در محل بمالید.

موارد منع مصرف ریواس

مصرف بیش از حد ریواس در تغذیه بیماران با نارسایی قلبی نیز توصیه نمی شود زیرا ریواس حاوی مقادیر قابل توجهی از سدیم می باشد و افزایش سدیم در بدن موجب افزایش نگهداری مایعات در بافتهای بدن می شود.

ریواس به علت دارا بودن اسید اگزالیک برای بیماران کلیوی مضر است. افرادی که به سنگ‌های کلیوی اگزالاته مبتلا هستند باید ریواس را از برنامه غذایی خود حذف کنند. كسانی كه ناراحتی كلیه دارند از مصرف زیاد آن خودداری كنند.

مصرف بیش از اندازه ریواس به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی اکسالیک اسید که برابر با ۴۶۰ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم می‌باشد باعث جلوگیری از جذب کلسیم و منیزیم توسط بدن می‌شود و باعث پوکی استخوان می‌شود.
مقدار مجاز مصرف اکسالیک اسید در روز ۱۰ گرم برای بزرگسالان و ۳ تا ۴ گرم برای کودکان می‌باشد که این مقدار برابر است با چندین کیلوگرم ریواس. درنتیجه ریسک ابتلا به پوکی استخوان به دلیل مصرف ریواس بسیار کم می‌باشد.

برگ ریواس دارای اثر سمی می باشد لذا باید در مصرف آن دقت شود.

زنان باردار و زنان شیرده باید در مصرف ریواس احتیاط کنند . شیر مادرانی که ریواس می خورند، در نوزادان تولید اسهال می کند.

زیاده روی در مصرف ریواس موجب اسیدی شدن خون، تولید سنگ کلیه، تاول دهان، ناراحتی دندان، دردهای کلیوی و ناراحتی اعصاب می شود.

نکته!
به خاطر اگزالات پتاسیم سعی كنید ریواس را در ظروف فلزی مخصوصاً مسی نپزید.

طریقه نگهداری از ریواس

ریواس تا یکی دو روز در یخچال قابل نگهداری است. برای نگهداری طولانی تر ریواس، پس از بریدن ساقه ها، آن را منجمد می کنند. اگر ساقه های ریواس در مقابل هوا قرار گیرند، سریعا چوبی و غیر قابل استفاده میگردند.

دانستنیهای بیشتر در مورد ریواس

ريواس گياه بومي آسيا است و احتمال مي‌رود اولين بار در سيبري يا هيماليا برداشت شده باشد. حتي گفته مي‌شود چيني‌ها پيش از ميلاد مسيح به عنوان دارو از آن استفاده مي‌كردند.

ریواس، شباهت زیادی به کرفس دارد اما صورتي رنگ و طعم آن ترش و شيرين يا ملس است. ساقه ریواس مصرف خوراکی دارد.
ریواس گیاهی است از تیره ترشک‌ها (هفت بند ها) که برگ های آن مسموم کننده است ولی ساقه ضخیم و گوشت دار این گیاه مصرف غذایی دارد. ریواس دارای ساقه های هوایی و برگ های آن محتوی مواد ذخیره ای و اسیدی است. به ساقه زیر زمینی این گیاه راوند میگویند.

ریواس بیشتر در مناطق کوهپایه و سردسیر، کنار رودخانه ها و مناطق برخوردار از آب های راکد به طور وحشی می روید، رشد می‌کند و به آبیاری نیاز ندارد. فصل برداشت ریواس در بیشتر مناطق ایران فروردین ماه است. همچنین ریواس را معمولاً با کشت در خزانه و انتقال به کشتزار و یا از طریق کشت بذر تازه تکثیر می کنند. در اروپا نيز كشت آن از قرن شانزدهم آغاز شد.

در فلات شرقی ایران، فارسی زبانان آنرا به نام رواش و یا ریواچ هم می‌شناسند که گونهٔ دیگری از تلفظ همین واژه است. بزرگترین و انبوهترین رویشگاه ریواس از لحاظ سطح و پراکنش گونه در مراتع شهرستان شهربابک قرار دارد.
ریواس همچنین در دامنه بینالود، کوهستان‌های آذربایجان و کردستان، و بلندی‌های البرز در شمال تهران و همچنین دراستان در استان خراسان رضوی شهرستان گناباد و کوه‌های روستای رباط ترک (که این گیاه در کوه‌های رباط ترک و قلعه تخت کوه به طور وحشی رشد می‌کند)، روییده و بومیان با چیدن سنگ دور ساقه‌اش آن را پرورانده و سبب بلندتر شدن ساقه‌اش می‌گردند.

این نبات در کوه‌های هندوکش، شمال کابل، نیز با شیوه‌های مشابه به صورت طبیعی می‌روید و بومیان آنرا پرورش می‌دهند. ریواس (رواش) سالنگ و پغمان در کابلستان شهرت فروان دارد. ریواس یکی از ره‌آوردهای نیشابور است. ریواس ساقه بلند و با ریواچ قاقوری که از ساقه آن شربت تهیه می‌کنند یک نوع ریواس است که در حاشیه کویردر زیبد می‌روید.

بهترین نوع ریواس آن است که از کشور چین می آورند و رنگ آن قرمز است و میانه آن زرد رنگ است و به آن ریوند چینی میگویند. گیاه ریواس از گذشته دور تا به امروز بعنوان گیاه خوراکی و دارویی از کاربردهای فراوانی برخوردار بوده است. بخش خوراکی ریواس همان ساقه های گل دهنده گیاه است که همزمان با باز شدن گلها به مصرف می رسند. ساقه ها در این مرحله ترد و تازه بوده و توسط روستاییان جمع آوری و وارد باز می گردند.

خام خوری ریواس متداول ترین نوع مصرف این گیاه معجزه گر است. برای آماده شدن، ابتدا پوسته نازک روی ساقه را همانند کندن پوست موز جدا کرده، بعد از کندن پوسته نازک، آنرا تکه تکه کرده و آنرا به همان صورت یا با شکر یا نمک می خورند. به عنوان نمونه در بانه آنرا با نمک و در سنندج با شکر مصرف می کنند.

ریواس هم مصرف دارویی دارد و هم مصرف خوراکی به عنوان سبزی و هم هیزم است و هم خوراک دام. مصرف دارویی آن شربتی است که از ساقه ریواس در فصل اول رشد آن تهیه می‌شود. این گیاه در غذاهای ایرانی به صورت خام و پخته در سالاد و خورش کاربرد دارد.

ریواس دارای یک ریشه معمولی است که یک تا دو متر در خاک رشد می‌کند. ریشه ریواس در برابر سرما و یخبندان مقاوم است.
ریواس دارای دو نوع ساقه است.
یکی ساقه زیرزمینی که به آن ریزوم می‌گویند. ریزوم پس از رشد گوشتی و چوبی می‌شود که از جوانه‌های آن، ساقه‌های هوایی و برگهای پهن بوجود می‌آید.
نوع دوم ساقه در ریواس ساقه‌های هوایی است که تا حدود یک متر نیز رشد می‌کند.

ریواس دارای برگهایی است که از جوانه جانبی ریزومها بوجود می‌آیند. برگ‌ها دارای پهنک نسبتاً پهن هستند. دمبرگ ریواس که بخش خوراکی آن را تشکیل می‌دهد، گوشتی بوده و طول آن به بیش از نیم متر می‌رسد. گلهای ریواس به رنگ سبز هستند و در اثر تلقیح بذر را تشکیل می‌دهند.
ریواس از جمله سبزی‌های كوهی است كه از اردیبهشت تا اواخر خرداد در میوه فروشی‌ها می‌توان آن را پیدا كرد و خواص درمانی زیادی هم دارد.