یوتاب گلچینی از بهترین ها

کنجد؛ مواد تشکیل دهنده و ویتامین ها

مزاج کنجد، گرم و تر است. دانه كنجد به علت وجود چشمگیر موادی از جمله آهن، منگنز، منیزیم، مس و كلسیم، از محصولات بسیار با ارزش و حاوی املاح ضروری است. همچنین میزان ویتامین B۱ و E آن قابل توجه است. دانه كنجد به علت وجود لیگان ها، از جمله ماده ای به نام سزامین، كه به طور منحصر به فرد در آن وجود دارد، دارای خاصیت آنتی اكسیدانی و ضد سرطانی قوی و روغن آن که به سختی تند می شود، یكی از روغن های گیاهی است كه بالاترین اثرات آنتی اكسیدانی را دارد. همچنین روغن كنجد به دلیل وجود فیتواسترول ها دارای خاصیت كاهش كلسترول خون می باشد.

خواص کنجد

کنجد دارای پروتئین، ویتامینهای F۱، E، D، B و لسیتین (LECITHIN) است. مقدار روغن آن در حدود ۵۰ درصد است. روغن کنجد مرکب از حدود ۷۰ درصد اسیدهای چرب اشباع نشده مانند لینولئیک اسید، اولئیک اسید و مقداری اسیدهای چرب اشباع شده مانند اسید پالمتیک و آراشیدیک اسید است.
ویتامین F یک اسید چرب ضروری است که باعث تشکیل لایه هایی در پوست می شود که از سلولهای پوستی محافظت و از خشکی و خرابی پوست جلوگیری می کند. همچنین باعث انتقال سایر ویتامینها در پوست می شود. مصرف یک قاشق غذاخوری کنجد معادل یک واحد چربی است و ۴۵ کیلوکالری انرژی دارد.

با توجه به اینكه در بیشتر موارد كنجد به صورت پوست كنده یا بو داده (حرارت دیده) مصرف می شود، لذا تركیبات دو شكل خام و حرارت دیده كه با هم متفاوت می باشد، در زیر شرح داده شده است.
هر ۱۰۰ گرم كنجد بو داده بدون پوست حاوی مواد زیر است:
انرژی ۵۶۷ كیلو كالری
چربی ۴۸ گرم
كربوهیدرت ها ۲۶ گرم
پروتئین ۱۷ گرم
فیبر غذایی ۱۶/۹ گرم
قندها ۰/۵ گرم
فسفر ۷۷۴ میلی گرم
پتاسیم ۴۰۶ میلی گرم
منیزیم ۳۴۶ میلی گرم
كلسیم ۱۳۱ میلی گرم
سدیم ۳۹ میلی گرم
آهن ۷/۸ میلی گرم
رطوبت ۵ گرم

هر۱۰۰ گرم كنجد پوست كنده خام حاوی مواد زیر می باشد:
انرژی ۶۳۰ كیلو كالری
كربوهیدرات ۱۱/۷ گرم
چربی ۶۱/۲ گرم
پروتئین ۲۰/۵ گرم
فیبر غذایی ۱۱/۶ گرم
قندها ۰/۵ گرم
كلیسم ۹۷۵ میلی گرم
فسفر ۶۶۷ میلی گرم
پتاسیم ۳۷۰ میلی گرم
منیزیم ۳۴۵ میلی گرم
سدیم ۴۷ میلی گرم
آهن ۱۴/۵ میلی گرم
رطوبت ۳/۷۵ گرم

هر دو نوع بالا حاوی اسیدهای آمینه مختلف از جمله تریپتوفان، ترئونین، ایزولوسین، لوسین، متیونین، سیستین، فنیل آلانین، والیین، آرژی نین، هیستیدین، آلانین، آسپارتیك اسید، گلوتامیك اسید،گلی سین، پرولین و سرین می باشند. مهم ترین اسیدهای چرب روغن كنجد عبارتند از: اولئیك، لینولئیك، پالمیتیك، استئاریك و آراشیدیك.

فواید و خواص کنجد

کاهش دردهای آرتریت روماتوئید
کنجد سرشار از مس است و مس به دلیل حضور در بسیاری از سیستم های آنزیمی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی، نقش مهمی در کاهش درد و رفع التهاب در بیماری های آرتریت روماتوئید دارد.
علاوه بر آن مس در فعالیت نوعی آنزیم موثر است که برای اتصال کلاژن و الاستین مورد نیاز است. کلاژن و الاستین در ساختار، قدرت و قابلیت ارتجاع رگ های خونی، استخوان ها و مفاصل مهم هستند.

پیشگیری از سرطان روده
كنجد، منبع غنی اسیدهای آمینه بوده و رشد تومورها را متوقف می كند. همچنین از سلول های روده در مقابل مواد شیمیایی سرطان زا محافظت می نماید.

پیشگیری از حملات و سردردهای میگرنی
حجم بالای منیزیم در کنجد به کاهش اسپاسم راه های هوایی در بیماری آسم و پیشگیری از اسپاسم نوعی از عروق خونی که در پیدایش حملات میگرن نقش دارند، کمک کرده و وجود کلسیم در کنجد نیز از سردردهای میگرنی جلوگیری می کند.

تقویت حافظه
كساني كه زياد مطالعه مي‎كنند، هميشه مقداري كنجد بوداده همراه داشته باشند كه هرچند گاهي يك قاشق كنجد ميل كنند. تقریبا ۲۸ درصد مغز انسان را ليسيتين تشكيل مي‎دهد و همين ماده باعث پيشرفت بشر شد. كنجد سرشار از لسینین است و در نتيجه كساني كه كارهاي فكري زياد دارند باید كنجد را در برنامه غذايي خوش قرار دهند.
براي كساني كه مي‎خواهند حافظه آن‎ها تقويت شود، ۴۰ روز هر روز صبح يك قاشق غذاخوري كنجد ميل كنند.
كنجد و سياه‎دانه صبح ناشتا باعث تقويت مغز و رفع فراموشي مي‎شود، حدود ۴۰ گرم سياه‎دانه و ۲۰۰ گرم كنجد را با كمي نبات آسياب كرده، صبح‎ها یک قاشق ميل شود.

حفظ سلامت استخوان ها
کنجد به دلیل دارا بودن حجم بالای روی و تاثیر فلز روی در چگالی املاح معدنی استخوان، به عنوان غذایی مناسب برای سالمندان یا کسانی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، توصیه می شود. کسانی که شیر دوست ندارند می‌توانند از کنجد برای تامین کلسیم، روی و آهن خود که از مواد معدنی مهم به شمار می‌آید، استفاده کنند.
در مطالعه ای که بر روی ۳۹۶ مرد در گسترده ی سنی ۴۵ تا ۹۹ سال انجام شد، مشخص شد که بین دریافت کم روی و کمبود املاح معدنی در بدن، با بروز پوکی استخوان در ناحیه ی لگن و ستون فقرات ارتباط واضحی وجود دارد.
همچنین کنجد منبعی عالی برای کلسیم است. کلسیم از وجود توده های استخوانی که در یائسگی و یا همراه با بیماری های خاصی مانند آرتریت روماتوئید مشاهده می شود، کاسته و در حفظ سلامت استخوانها، نقش به سزایی دارد.

کاهش کلسترول خون
فیتواسترول ها ترکیباتی هستند که در گیاهان یافت می شوند و ساختمان شیمیایی مشابهی با کلسترول دارند. با دریافت میزان مناسبی از فیتواسترول ها، میزان کلسترول خون کاهش می یابد، سطج ایمنی بدن تقویت می شود و خطر بروز سرطان های خاص کاهش می یابد.
امروزه به دلیل خواص مهم فیتواسترول ها، اقدام به استخراج آن ها از دانه های سویا، ذرت و گیاهان دیگر می کنند و آن را به عنوان افزودنی در تهیه غذاهای فرآوری شده به کار می برند.
در گزارش هایی که در مورد میزان فیتواسترول گیاهان ارائه شده است، معلوم می شود که کنجد، از غنی ترین مواد غذایی از نظر فیتواسترول هاست. در هر ۱۰۰ گرم از کنجد ۴۰۰ تا ۴۱۳ میلی گرم فیتواسترول وجود دارد.

کاهش فشار خون
کنجد منبع خوبی از منیزیم است. وجود منیزیم به کاهش فشار خون بالا منجر می شود. فشار خون بالا از عوامل موثر حمله های قلبی، سکته ها و بیماری های قلبی در افراد دیابتی است.

پیشگیری از کم خونی و افسردگی ناشی از آن
کنجد منبع خوب کلسیم است. کمبود کلسیم برابر کم خونی می باشد و همچنین عدم جذب ویتامین ب را به همراه دارد و کمبود ویتامین ب موجب اضطراب می شود.

تقویت پوست، مو و ناخن
وجود مقادیر بالای روی در کنجد، آکنه را کمتر می کند، از نازک شدن موها جلوگیری می کند، مانع ریزش موها بخصوص در خانمها می شود و در ضمن به دلیل توام شدن این ماده مغذی با ویتامین E این اثرات صد چندان شده و می توان از خواص ضدچروک و سفیدکنندگی (ضدلک) این ویتامین استفاده کرد. اگر خوردن کنجد را در برنامه غذایی خود قرار دهید، موهایی پرپشت و مقاوم خواهید داشت.

خوردن یک قاشق غذاخوری کنجد موجب تامین ۱۴ درصد از نیاز کلسیم خانمها شده و اگر آنها عادت به بلند کردن ناخنهایشان داشته باشند با مصرف کنجد ناخنهایشان محکمتر شده و ترک و شکنندگی بر روی این عضو که جزیی از زیبایی انگشتان است دیده نمی شود.
مصرف دو قاشق غذاخوری آن رساندن پنج میلیگرم روی را به بدن بخصوص پوست و مو و ناخنها آسان می کند.

کنجد چربی بسیاری دارد اما این چربی از نوع گیاهی و چند باندی است. این روغن دارای اسیدهای چرب ضروری است که در ساختمان پوست به عنوان یک جز اصلی محسوب می شوند و در صورتی که کمبودی از این مواد مغذی ایجاد نشود پوست کاملا یکنواخت و نرم و لطیف به نظر می رسد و جالب است بدانید که وجود همین چربیهاست که اگر با یک منبع پروتئینی دریافت شود (کنجد به همراه چربی پروتئین قابل توجهی دارد)، به ترمیم موهای آسیب دیده پرداخته و از خشکی بیش از حد این عضو نیز جلوگیری میکند و موجب راحتی افرادی می شود که سالهاست از خشکی مو رنج برده و همواره از شانه زدن و رنگ کردن موهای خشکشان می هراسند.

مخلوط کردن برگ کنجد با حنا جهت مشکی کردن مو نیز نتایج نیکو دارد و نیز جوشانده برگ آن برای دراز شدن و مشکی شدن مو نافع است.
براي درمان جرب( نوعی بیماری انگلی خارش دار)، تخم ريواس را با روغن كنجد مخلوط كرده به محل بمالند.

دیگر خواص و فواید کنجد عبارتند از:
در طب سنتی برای رفع قولنج، کنجد را آسیاب و با سرکه مخلوط می کردند و با افزودن مغز بادام پوست کنده هر روز به مقدار یک قاشق سوپ خوری میل می کردند.
کنجد به رفع مسمومیت كبد و كلیه ها و بهبود سیستم ایمنی بدن كمك می كند.
كنجد در درمان بی خوابی موثر بوده، به ایجاد خواب طبیعی در زنانی که از عوارض یائسگی رنج می برند کمک می کند.
خواص ضد قارچ و ضد باكتری از دیگر تأثیرات آن است.
برگ های كنجد سرشار از مواد لعابی هستند. دم کرده برگ کنحد برای درمان اسهال خونی و وبا به كار برده می شود.
كنجد تقریبا بیشتر مواد مورد ساختمان بدن را داراست. لذا یك غذای قیمتی و پر ارزش برای انسان است كه دارای خواص گوشت است ولی ضرر آن را ندارد.
باعث افزایش ذخیره ی ویتامین E در بدن می شود.
کنجد برای کسانی که کشتی گیر و یا وزنه بردار هستند غذایی بسیار مفید و مناسب است.
كساني كه داراي چربي بالا هستند از روغن كنجد استفاده كنند.
اگر هزارپا در گوش كسي رفت چند قطره روغن كنجد در گوش بچكانيد.
براي نرم شدن محل تورم كنجد را له كنيد با يك عدد تخم‎مرغ مخلوط نماييد در محل تورم و سفتي بدن قرار دهيد.
كساني كه مي‎خواهند چاق شوند از كنجد استفاده كنند.
كنجد براي تقويت نيروي جنسي نافع است و به این منظور باید ارده (كنجد خردشده)، عسل، هويج خرد شده همراه نان ميل شود.
كساني كه سرطان دارند از كنجد استفاده كنند.
كنجد براي افراد كم خون غذاي مناسبي است.
خوردن كنجد باعث نرم شدن روده‎ها و رفع يبوست مي‎گردد. براي درمان يبوست صبح يك قاشق كنجد بو نداده (خام) بخورند.
كساني كه سوزش معده دارند كنجد را با نبات كوبيده ميل كنند.
براي قطع خون بواسير، ۵ گرم دانه كنجد و ۵ گرم مغز گردو هر روز به مدت ۱۴ روز ميل شود.
براي بازشدن عادت ماهيانه مقداري كنجد را با نخود آب پز نموده آب آن را ميل كنيد.
براي دمل داخل گوش روزي چندبار با روغن كنجد آن را چرب كنيد چون زود سر باز مي‎كند.
كساني كه تصلب شرائين دارند از كنجد و روغن آن استفاده كنند.
افراد سوداوي مزاج روزي يك قاشق كنجد بخورند.
کنجد گرفتگی صدا را از بین می برد.
کنجد ضد رماتیسم است.
برای رفع ناراحتی کیسه صفرا مفید است.
روغن کنجد سوزش ادرار را رفع می کند.

مضرات و موارد منع مصرف کنجد

دانه های كنجد دارای ماده آلرژی زایی است كه در افراد بسیار معدودی (۵ تا ۱۳ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر) ایجاد حساسیت می كند.
مصرف زياد كنجد خارش پوستي ايجاد مي‎كند.
كساني كه فشارخون دارند كنجد كمتر بخورند.
زيادخوردن كنجد باعث بدبويي دهان مي‎شود.
کنجد با تمام فوایدی که دارد برای معده ضعیف مناسب نیست. كنجد ديرهضم است. زياده روي در مصرف آن باعث سوءهاضمه مي‎شود و معده را خسته مي‎كند. این گونه اشخاص باید آن را با عسل و سرکه بخورند.
برخی از منابع نیز مصرف کنجد را با افزایش خطر سقط جنین مرتبط دانسته اند.
مصرف کنجد برای دارندگان گروه های خونی B و AB مضر می باشد و برای دارندگان گروه های خونی O و A بلامانع می باشد.

نحوه نگهداری از کنجد و مشتقات آن
ارده و روغن کنجد سرشار از اسیدهای چرب اشباع نشده‌اند که اگر در معرض هوای گرم و نور قرار بگیرند، چربی‌هایشان اکسید شده و روغن به اصطلاح فاسد می‌شود. بنابراین کنجد و فرآورده‌های تهیه‌شده از آن باید در جای خشک، خنک و دور از نور آفتاب نگهداری ‌شود.
اگر مي‌خواهيد مقدار زيادي از كنجد خام را به مدتي بيش از يك سال نگهداري كنيد بايد آن‌را در داخل ظرف شيشه‌اي خشك و درب‌دار و دور از هر گونه رطوبت و قرار گرفتن در معرض نور خورشيد ذخيره نماييد.

خواص ارده
ارده به‌عنوان یکی از فرآورده‌های به‌دست آمده از کنجد به صورت سنتی به‌عنوان صبحانه در ایران همراه نان و مواد شیرین مثل عسل و شیره انواع میوه‌ها از جمله خرما و انگور یا مربا مصرف می‌شود.
ارده، مایعی روغنی است که از دانه کنجد پوست‌گیری و آسیاب شده به دست می‌آید و در واقع کنجد کوبیده است که در روغن خود غوطه‌ور شده در کل، ۷/۲۴ درصد ارده را پروتئین، ۵۹ درصد چربی، ۳/۲ درصد فیبر و ۳ درصد را موادمعدنی تشکیل می‌دهد.

ارده کنجد به همراه خرما، غذایی مقوی برای رشد کودکان است. این دانه های ریز سفید و سیاه، قوای جنسی را تقویت می کند و نرم کننده معده و روده هاست.
مصرف هرازگاه ارده به‌عنوان صبحانه‌ به‌خصوص برای کودکان ایرادی ندارد اما افراد مبتلا به اضافه وزن و دیابت باید در مصرف آن احتیاط کنند. ارده سرشار از چربی است و کالری بالایی دارد. بنابراین باید در مصرف آن حد اعتدال را رعایت کنید. ارده در مقایسه با روغن کنجد فواید بیشتری دارد زیرا در روغن کنجد تنها چربی و ویتامین‌های محلول در آن وجود دارد در حالی که در ارده دیگر مواد مغذی موجود در کنجد نیز حفظ می‌شود.

دانستنیهای بیشتر در مورد کنجد

کنجد با نام علمی"Sesamun indicum" از قدیمی ترین چاشنی های شناخته شده ای است که قدمت آن به ۱۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بر می گردد. نام Sesame از كلمه لاتین Sesamum گرفته شده و این لغت خود با تغییرات زیادی از آشوری ها و از كلمه Shaman shammi به معنی گیاه روغنی (Plant oil) درست شده است.

کنجد گیاهی است یكساله به ارتفاع حداكثر تا یك متر كه قسمت های بالای ساقه آن پوشیده از كرك است، ولی قسمت های پایینی كرك ندارد. برگ ها بیضی بلند و نوك تیز، به طول ۱۴ سانتی متر می باشند كه به صورت متقابل روی ساقه قرار می گیرند (ممكن است برگ های قسمت پایین گیاه كمی پهن تر باشند و به صورت متفاوت قرار گیرند). گل ها به صورت تكی در كنار برگ های قسمت بالای ساقه ظاهر می شوند. رنگ گل ها زرد است، ولی ممكن است به رنگ های سفید، گلی و قرمز نیز دیده شوند.

این گل ها به میوه كپسول تبدیل می شوند كه حاوی تعداد زیادی دانه كوچك، بیضی و تقریباً مسطح است. رنگ دانه ها بر حسب واریته ها و نواحی مختلف متفاوت بوده و ممكن است به صورت قهوه ای كمرنگ یا تیره، سفید، سیاه و یا دو رنگ باشند. قسمت مورد استفاده كنجد، دانه ها هستند كه مقدار زیادی از آنها به مصرف روغن كشی می رسد.

نام كنجد در خاورمیانه متفاوت بوده و به نظر می رسد از لغت فارسی آن، یعنی Kunjid كنجد ریشه گرفته است. به عنوان مثال، نام روسی آن كه Kunzhut كون زوت می باشد، از فارسی مشتق شده است.

درباره كنجد در اقوام و ملل جهان افسانه ها، باورها و اعتقادات مختلفی وجود دارد كه همه آنها درباره اهمیت این گیاه و دانه و روغن آن است. مثلاً در افسانه های آشوری چنین بیان شده است كه وقتی خداوند مخلوقات خود را آفرید، آنها از شراب دانه كنجد نوشیدند و یا هندوها معتقدند كه دانه كنجد سمبل جلوگیری از مرگ و میر و روغن آن از مواد خوش یمن و مبارك است.

بر حسب مدارك تاریخی، زنان بابلی باستان از مخلوط كنجد و عسل به شكل حلوا برای جوانی و زیبایی بیشتر و سربازان رومی برای قوی بودن و انرژی بیشتر استفاده می كردند.

در تامیل حداقل یك بار در هفته (روزهای چهارشنبه یا یكشنبه برای مردان و روزهای جمعه برای زنان) خود را با روغن كنجد چرب می كنند و ماساژ می دهند و این كار در مراسم یوگا در آنجا مرسوم است. استادان یوگا در تامیل توصیه می كنند كه برای كاهش حرارت بدن، به خصوص در نواحی استوایی و مرطوب، دست كم هفته ای یك بار از ماساژ روغن كنجد استفاده شود.

كنجد بومی هندوستان است و حداقل ۲۲۵۰ سال قبل از میلاد در آنجا كشت می شده است. همچنین مطالعات باستان شناسی نشان می دهد كه كشت این گیاه بعد از هندوستان در ناحیه مكران پاكستان معمول بوده است.
هندیها بیش از سایر اقوام برای این گیاه خاصیت و اثرات معجزه آسا قایل هستند و آن را زیاد کننده قدرت و عامل طول عمر می شناسند و روی این اصل آن را در تشریفات مذهبی زیاد می خورند و همانطور که ما ایرانیان خرما و انجیر خیرات می کنیم آنها کنجد و شیرینهایی که با کنجد درست کرده اند خیرات می کنند و بدون تردید علت طول عمر در بین مرتاضین و بعضی از دهاتیهای هندی خوردن کنجد است.

خوردن این گیاه از قدیم در ایران معمول بوده است، نانوایان مغز آن را روی نان می پاشیدند و آن کاری است که الان هم باید معمول شود و حلواسازان آن را به کار می بردند که متاسفانه امروز ترک شده است.

روغن کنجد دیر فاسد می شود و سابقا خوردن آن بسیار معمول بوده و هنوز هم معمول است. كنجد در نقاط مختلف ایران، از جمله نواحی شمالی، شیراز و كرمان كشت می گردد.

در حال حاضر چین بزرگترین تولید کننده کنجد در دنیا است. هندوستان و حبشه از نظر تولید، بعد از چین قرار دارند. در ایران نیز مقداری کنجد تولید می شود که بیشتر آن به مصرف تهیه روغن و حلوا ارده می رسد.

روستاییانی که روغن کنجد می خورند عمر زیادتری می کنند و تا ۸۰ سالگی تقریبا جوان هستند.
برای اولین بار چند دانشمند فرانسوی در ترکیه به خواص معجزه آسای این گیاه پی برده و مصرف آن را در اروپا معمول کردند و امروز غذاهای اختصاصی از آن می سازند و می فروشند و اکنون ترکیبی از آن به نام تامینا معروف است و در فرانسه معمول است. تامینا لغتی است ترکی به معنی کنجد و ترکیبی از آن است.

در سال ۱۹۲۴ یک دانشمند آمریکایی که درهند به خواص معجزه آسای این گیاه پی برده بود، یک سلسله امتحانات علمی را درباره آن شروع کرد و به این موضوع پی برد که این گیاه دارای مواد سفیده ای و چربی است و از همه مهمتر اینکه مواد سفیده ای این گیاه به طور خام نیز قابل هضم است.
کنجد دارای پانزده نوع مواد سفیده ای است و برای کسانی که نمی خواهند گوشت بخورند خوردن آن تقریبا واجب است و می توان آن را گوشت گیاهی نامید. لسیتین این گیاه حتی از باقلای هندی بیشتر است.

لسیتین چربی فسفر داری است که وجود آن برای نسوج و اعصاب نهایت لزوم را دارد و مغز و غدد انسان احتیاج زیادی به آن دارد. تقویت قوه حافظه بشر احتیاج زیادی به این ماده دارد و تقریبا ۲۸ درصد مغز از لسیتین ساخته شده است.
مغز انسان بیش از سایر حیوانات از این ماده دارد و راز موفقیت بشر و پیشرفت آن در عالم تمدن را مرهون همین لسیتین است که در گوشت و زرده تخم مرغ و گیاهانی مانند: باقلای چینی، ماش، قره ماش، خرفه و کنجد وجود دارد.